Dag 5: helemaal in het hier en nu
Op de eennalaatste ochtend besef ik me dat ik sinds dag 2 eigenlijk niet extreem meer op heb gezien tegen de invulling van de dagen. Ik word wakker, sta op en laat de dag over me heenkomen. Waar er de eerste dagen nog wel sprake was van een soort weerstand is die nu volledig verdwenen. Dit besef komt met een inzicht dat opkijken tegen dingen eigenlijk ook niet zo heel veel zin heeft. En ik doe dat vaak, zó vaak. Ook tegen dingen die ik eigenlijk gewoon leuk vind. Bijvoorbeeld als ik op een dag ‘s avonds nog les ga geven. Daar kan ik dan de hele dag al mee bezig ben. Zorgen dat ik op precies het juiste moment (niet te vroeg, niet te laat) eet, dat m’n shirt gewassen is en m’n spullen klaarliggen. Dat zijn natuurlijk logistiek terechte zorgen maar ik kan me daar makkelijk een halve dag mee bezig houden. Terwijl dat natuurlijk helemaal geen effect gaat hebben op de uitkomst.
Tijdens de eerste meditatie wordt dat inzicht nog iets dieper. Tegen het einde loop ik namelijk weer tegen een flinke portie fysiek ongemak aan. Ik merk dat dat ongemak samen gaat met een soort druk op mijn borst. Een sensatie die ik herken uit het dagelijks leven maar waar ik me nooit heel bewust van ben geweest. Het is de sensatie die samen gaat met gedachten als ’Dit moet anders’ of ‘Ik wil dit niet’. Oftewel: weerstand – de hindernis ‘ill will’ van de eerste dharma talk. Het fijne aan deze inzichten vind ik dat ik er niets mee hoef. Niet nu op dit moment. Het enige dat ik kan doen is de intentie zetten om dat gevoel te blijven herkennen en me er niet door te laten leiden. En als dat een keer wel gebeurt, dan is het ook oké. Ben ik ook meteen de kwaliteit ”befriending” aan het oefenen!
De dhamma instructie gaat over ‘’mindfulness of mood’’. De stemming waarin we verkeren heeft grote impact op hoe situaties op ons overkomen. Diezelfde stemming heeft dan ook invloed op de gedachten die gevormd worden. Daarmee zijn die gedachten eigenlijk een soort reflectie van onze stemming. Hoe meer je dit kunt opmerken, hoe meer je verhouding tot die verschillende stemmingen kan veranderen.
Een mooie manier om hiermee te oefenen is door tijdens meditaties af en toe bij jezelf te checken wat je stemming is. En op te merken hoe vaak die tijdens de duur van een meditatie verandert. Dit is dan ook de instructie van de volgende loopmeditatie. Opmerken hoe vaak je stemming verandert gedurende die 45 minuten. En ook het tempo van de loopmeditatie aan te passen op de aanwezige stemming. Bij een onrustige stemming ga je juist langzaam lopen met een sterke focus op één punt. Een kalme stemming betekent mogelijk wat sneller lopen en een wat bredere aandacht.
Ik merk dat ik dit soort oefeningen erg fijn vind om mee te experimenteren. Het laat mij ook nog wat beter inzien waar ik eigenlijk mee bezig ben en waarom ik mediteer. Om dit soort dingen op te merken. Om daarmee te oefenen in een rustige setting en het daardoor ook beter te kunnen cultiveren in het dagelijks leven.
Tijdens deze loopmeditatie ervaar ik ook het effect van het weer op mijn gemoedstoestand. Als de zon doorbreekt voel ik me onmiddellijk vrolijk en ervaar ik rust en ruimte. Verdwijnt de zon achter een wolk dan ervaar ik onrust en somberheid. Ik weet van mezelf dat mijn gemoedstoestand snel kan omschakelen in het dagelijks leven en kan dat nu vanaf een afstandje zien gebeuren. Ik besef me ook dat als ik iedere keer dat dat gebeurt me daar volledig door laat meeslepen, dat eigenlijk erg veel onrust geeft. Hoe mooi als je je daar in het dagelijks leven bewuster van kunt zijn. Kunt opmerken dat je stemming verandert maar je daar vervolgens niet teveel door laat beïnvloeden.
Tijdens de loopmeditatie kijk ik naar de lucht en zie ik dat er een grote grijze wolk hangt die de hele lucht in beslag neemt. Eerder vandaag heeft Jake het gehad over hoe de lucht je bewustzijn is en de wolkjes als gedachten komen en gaan – een bekende metafoor. Wat ik me ineens ook besef door naar die wolk te kijken is dat er soms een gedachte is die net zoals deze wolk de hele lucht in beslag neemt. Je hele bewustzijn opslorpt. En hoe hard je tijdens een meditatie ook probeert je aandacht terug te brengen naar je ankerpunt – de wolk blijft en gaat niet weg. Vroeger dacht ik dan altijd dat de meditatie gefaald was. Dat het niet gelukt was om los te komen van gedachten. Nu besef ik me dat dat soms je meditatie is. Dat je kunt herkennen dat er een bepaalde gedachte is die als de grote wolk de hele lucht in beslag neemt. En dat de meditatie bestaat uit dat herkennen. En eventueel onderzoeken wat dan maakt dat die gedachte zoveel ruimte in beslag neemt. Zónder je mee te laten sleuren door de inhoud ervan.
In de middag volgt er weer een groepssessie, ditmaal met Jake. Ik vraag hem nogmaals naar het verschil tussen analyseren en onderzoeken. Een vraag die vaak bij me opkomt is in hoeverre je ‘’mag’’ nadenken tijdens meditaties als het over bepaalde inzichten gaat. Want eigenlijk willen we niet nadenken, toch?
Jake vertelt over de ‘’7 stages of awakening’’, een boeddhistische teaching. De eerste stap is het beoefenen van mindfulness. De tweede stap is het doen van onderzoek. Het onderzoeken van je eigen gedachten en patronen. Het kan dus oké zijn om je gedachtenstroom wat langer te volgen (en dus niet meteen te onderbreken om je focus terug te brengen naar je ankerpunt) als dat ergens toe lijkt te gaan leiden.
In de dharma talk vertelt Christina over zogenaamde ‘’cognitive chains’’. Dit zijn processen die plaatsvinden in de geest. Zij vertelt:
‘Where there is contact (zintuiglijke waarneming), there is feeling tone. Where there is feeling tone, there is perception. What we perceive, we think about. What we think about, we proliferate about. What we proliferate about, we dwell upon. What we dwell upon, becomes the shape of our mind and the shape of our mind becomes the shape of our world.’
Een voorbeeld van dit proces: je gaat zitten om te mediteren en je hoort een geluid. Je ervaart dat geluid als onprettig (feeling tone) en je merkt op dat je het irritant vindt (perception). Je gaat nadenken over het geluid (thoughts) en die gedachten nemen meer en meer toe (proliferation). Je vraagt je af waarom áltijd als jij net wil mediteren dat irritante geluid er is (dwell upon). Je gedachten vernauwen zich rondom de gedachten en het geluid (shape of the mind). En dat is alles wat er dan nog is (shape of our world).
Dit proces kun je doorbreken. Hiervoor gebruikte Christina de metafoor van een huis waarbij je de zintuigen kunt zien als vijf open ramen en je mind als de open voordeur. Door de open ramen komen zintuiglijke waarnemingen naar binnen gevlogen en door de open deur gedachten. Daar kun je niets aan veranderen, het is het leven. Wat je wel kunt doen is bewustwording (mindfulness) op de vensterbanken en drempel ‘installeren’:
‘Where there is mindfulness, there is choice. Where there is choice, there is a possibility of clear intention and freedom. We don’t have influence over the sensory impressions that flow in, but we certainly have influence over what flows out. Is it going to be the world of impulse and reactivity? Or the world of responsiveness, care and curiosity? This is where our real choices lie.’
Een ingewikkelde maar zeer inzichtgevende dharma talk. Waarna het alweer tijd is voor de laatste nacht op dit retraite.
Dag 6: weer behoefte aan stilte
Op de laatste ochtend ervaar ik mixed feelings. Ik heb gedroomd dat ik na thuiskomst weer overwhelmed word met sociale verplichtingen, feestjes en whatsapp gesprekken. Ik merk dat ik de behoefte heb om iets van de rust van het retraite vast te houden. Ik besluit spontaan een nieuwe experiment te starten als ik thuiskom – Whatsapp en Instagram check ik maar 3 dagen per week. Die intentie geeft me meteen rust.
Interessant genoeg merk ik ook alweer wat stress en heb ik gedachten als ’Ik hoop dat ik meteen weg kan na de lunch want ik moet nog zoveel doen vandaag’. Terwijl… wat moet ik doen dan?
De laatste dharma talk gaat in op hoe nu verder. Mindfulness of process. Christina vertelt ‘It is all about remembering. In the midst of all of it, cultivating these treasures within. It is not only about the practice, it is about the path. How we are actually living our lives.’ Een mooie reminder over het belang van volhouden en consistentie.
Na deze laatste sessie wordt de stilte langzaamaan verbroken. Eerst mogen we in kleine groepjes delen wat ons het meest is bijgebleven, wat we nu meenemen. Voor mij is dat meteen helder: overgave & acceptatie. Veel van de inzichten die ik afgelopen week heb opgedaan hangen daarmee samen. Niet teveel bezig zijn met hoe iets zal gaan lopen, hoe dat zal gaan zijn en wat ik daarvan zal gaan vinden. Maar ervaren hoe het gaat zijn en daar dan op dat moment wel mee dealen.
Vervolgens is het tijd om te lunchen en mogen we weer met elkaar praten. Ik merk dat ik het wat onwennig vind. Hoe fijn het ook is om nu eindelijk de connectie te maken, ergens overweldigt het me. Om meteen de kwaliteit van ‘friendliness’ te cultiveren bied ik aan om 3 groepsgenoten mee te nemen naar Utrecht aangezien ik met de auto ben. Onderweg naar huis is het fijn om ervaringen te delen. Maar het is ook erg fijn als ze uitstappen bij het station en de stilte weer terugkeert.
Vind jij de inzichten en teachings uit dit retraite interessant? Een aantal keer per jaar geef ik een 8-weekse mindfulnesstraining, waarin je op een laagdrempelige maar zeer inzichtgevende manier met verschillende van deze aspecten aan de slag gaat.
